Tarihçe

1954 yılında, Ankara’da gözlemsel astronomiyi başlatmak amacıyla Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi’ne bağlı bir gözlemevi kurulması kararlaştırıldı ve bu konuda Hollanda’lı astrofizikçi Prof. Dr. Egbert Adriaan KREIKEN görevlendirildi. Fakülte binalarının kentin içinde olması nedeniyle, Prof. Dr. Kreiken tarafından gerçekleştirilen uzun araştırmalardan sonra Ankara’nın 18 km güneyinde, şehir ışıklarından uzak, ulaşımı kolay, yıllık yaklaşık üç yüz açık gözlem gecesine sahip Ahlatlıbel mevkiinde bir bölge gözlemevi yeri olarak seçildi.

Arazi satın alındıktan sonra 1955’te projelerin hazırlanmasına başlandı, ancak gözlemevi inşaatı 1959 yılında başlatılabildi.

O zamanın maliyeti ile yaklaşık bir milyon lira harcanarak, bir merkez bina ve üç gözlem binası yaptırıldı. Gözlemevi binalarının tamamlanmasıyla Hollanda PTT’si tarafından üretilen bir radyo teleskop, 15 cm çaplı f/10 odak oranına sahip bir astrograf, 15 cm çaplı güneş gözlemleri için yapılmış bir Zeiss Coude teleskop, Hilger Watt mikrofotometre ve İris fotometresi satın alınarak gözlemevine yerleştirildi.

Gözlemevi, 26 Ağustos 1963’de yapılan bir Uluslararası Astronomi Toplantısı ile resmen açıldı. Prof. Kreiken tarafından ana binanın çatısında çıplak gözle, bugün yoğun bir şekilde yapılmakta olan çalışmaların temeli olan fotometri uygulamaları gerçekleştirilmiş, Astrograf ile çekilen fotoğraflar Blink komparatörde incelenerek değişen yıldız, küçük gezegen ve kuyrukluyıldız konularında ilginç çalışmalar ortaya konmuştur. Radyo teleskop ve Zeiss Coude teleskobu kullanılarak 1968 yılından 1989 yılına kadar Zürich Gözlemevi ve daha sonra Belçika’daki Sunspot Index Data Center ile yapılan işbirliği ile Güneş leke gözlemleri yapıldı.

1970 yılında Prof. Dr. Herczeg’in önerisi ile yıldızların fotoelektrik fotometri gözlemlerinin yapılmasına karar verildi. 1975 yılında İsviçre’li bir amatör teleskop yapımcısından alınan 30 cm çaplı ve f/16 odak uzaklığına sahip Maksutov Cassegrain teleskobu, astrograf sökülerek onun yerine monte edildi. Trieste Gözlemevi’nden Prof. Dr. B. Cester de yeni alınan bu teleskop için bir fotometre başlığı yaptı. Gözlemevinde ilk fotoelektrik gözlem, Z. Aslan ve Z. Tüfekçioğlu tarafından 1975 yılının son aylarında gerçekleştirildi. 1991 yılında fotometre başlığı yenilenen bu teleskopla çok sayıda ulusal ve uluslararası düzeyde çalışma gerçekleştirildi. 2009 yılında Maksutov teleskobu sökülerek yerine bir TÜBİTAK projesi ile satın alınan 35 cm çaplı son teknolojiye sahip bir teleskop ve CCD kamerası konuşlandırılmaya başlanmıştır.

2007 yılında gözlemevinde kullanılmaya başlayan 40 cm’lik teleskop ve yüksek çözünürlüklü CCD kamera ile bilimsel çalışmalar günümüzde de devam etmektedir.

Gözlemevi bugünkü varlığını büyük oranda Prof. Dr. E.A. Kreiken’e borçludur. Gözlemevi kendisine duyulan saygı ve minnettarlığın bir gereği olarak yeni alınan 16” Meade teleskobuna ve teleskobun yerleştirildiği binaya kendilerinin adını vermiştir.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Prof. Dr. Kreiken’in öğrencilerinden Doç. Dr. Güner OMAY’ın teklifi üzerine Ankara Üniversitesi Yönetim Kurulu 12 Mart 2013 tarihinde Rasathaneye Prof. Kreiken’in adını vermiştir. Bu tarihten itibaren Rasathanemiz “Ankara Üniversitesi Kreiken Rasathanesi” olarak anılmaktadır.