Yerkürenin uzayda en basit haliyle iki hareketi vardır: kendi etrafında dönme ve Güneş etrafında dolanma. Yerküre Güneş etrafında eliptik yörüngesinde dolanırken, yaklaşık olarak 4 Ocak tarihinde Güneş’e en yakın (perihel), 4 Temmuz tarihinde ise Güneş’ten en uzak (afel) konumda bulunur. Bu uzaklık değişimi nedeniyle Güneş’in görünen açısal çapı afel konumunda ~0.52 derece, perihel konumunda ise ~0.54 derece kadar olmaktadır.

Gezegenimizin kendi etrafında dönmesi sonucu gece-gündüz oluşmaktadır. Sıra dışı durumlar hariç, gündüz Güneş ışığı 3 gökcismi tarafından kesilebilir. Bunlardan ikisi, yörüngelerinin yarı-büyük eksen uzunlukları gezegenimizinkine göre daha küçük olan Merkür ve Venüs gezegenleridir. Bu gezegenlerin görünür yarıçapları, Güneş’in görünür yarıçapından çok daha küçüktür. Gündüz Güneş’in önünden geçtiklerinde Yer’den gözlenirlerse, çapı gezegenlerin görünen açısal çaplarına eşit küçük karanlık daireler şeklinde izlenirler.

Güneş’in önünden geçebilecek diğer gökcismi uydumuz Ay’dır. Ay, boyut olarak küçüktür. Ancak gezegenimize çok yakın olduğu için görünür yarıçapı Güneş ile karşılaştırılabilir büyüklüktedir. Uydumuz da dışmerkezlikli bir yörüngede dolanmaktadır ve görünen açısal çapı apoge noktasında ~0.49 derece, perige noktasında ~0.55 derecedir.

Ay’ın yörünge düzlemi, Yerküre’nin yörünge düzlemi ile iki noktada kesişir. Eğer Güneş ve Ay aynı anda bu kesişim noktasında veya çok yakınlarında bulunurlarsa, Yer’den bakan bir gözlemci iki gökcismini aynı doğrultuda gözlemler. Bu durumda tutulma gerçekleşir. Güneş tutulmasının gerçekleştiği tarihte Ay ve Güneş’in görünür açısal çapları, gözlenen tutulma türünü belirler. Ay ve Güneş’in gözlenen doğrultuları neredeyse aynı olduğunda, Ay Güneş’ten daha büyük yarıçapta görünüyor ise “Tam Güneş Tutulması”, daha küçük görünüyor ise “Halkalı Güneş Tutulması” gözlemlenir. İki gök cisminin gözlendikleri doğrultular birbirlerine çok yakın ancak aynı doğrultuda değil ise bu durumda “Parçalı Güneş Tutulması” gerçekleşir (bkz Şekil 1).

Şekil 1. Güneş tutulması türleri

21 Haziran 2020 tarihindeki gibi Ay, Güneş’ten daha küçük gözlendiğinde, Halkalı Güneş Tutulması gözlemlenir. Ancak tutulmanın halkalı olarak gözlenebilmesi için, Yerküre üzerinde Ay ve Güneş’in izdüşümlerinin neredeyse çakıştığı çok küçük bir koridordan izlemek gereklidir. 21 Haziran tutulması için bu koridorun genişliği ~21 km kadardır (bkz. Şekil 2). Ülkemizde tutulma sırasında Ay ve Güneş’i tam hizalı göremeyeceğiz. Bu nedenle bu gök olayını parçalı tutulma olarak gözlemleyebileceğiz. Gözlemevimizde parçalı tutulmanın TBZ 07:47:56’da başlaması ve TBZ 08:35:39’da maksimum tutulma gerçekleşmesi beklenmektedir. Tutulma TBZ 09:27:14’te sona erecektir. Parçalı tutulmada Güneş’in görünen kısmının ~%16’sı Ay tarafından kapatılacaktır.

Şekil 2. 21 Haziran 2020 halkalı Güneş tutulmasının Yer’den gözlenebileceği bölgeler.